Zonnewijzer

Van zonnetijd naar spoorwegtijd

Eeuwenlang werd de tijd gemeten met een zonnewijzer. Die natuurlijke tijd werkte met het draaien van de aarde rond zijn as in 24 uren. Concreet betekent dit dat iedere stad of gemeente zijn eigen uur hanteerde namelijk ‘de plaatselijke zonnetijd’. Ook moest de zon schijnen om het uur te kunnen aflezen. Om dit probleem op te lossen gebruikte men vooral in kloosters en abdijen o.a. een zandloper die men ten gepaste tijde moest omdraaien.

België was een pionier op gebied van de spoorwegen. De eerste spoorlijn reed in 1835 tussen Mechelen en Brussel. Voor de uitbouw van het Belgische spoornetwerk was er plots een groot probleem gezien iedere stad of gemeente zijn eigen tijd hanteerde. Ongelijke tijden maakten het namelijk onmogelijk om de treinen ‘op tijd’ te laten rijden. Maar België bedacht een uniek systeem om een uniforme tijd voor het ganse land in te voeren, de zogenaamde Brusselse tijd ook gekend als de spoorwegtijd …

De meridianen van Quetelet

In 1836 gaf prof. Adolphe Quetelet leiding aan een project van de regering van het jonge België om met behulp van meridiaan lijn te komen tot een meer geordende tijdrekening. De aanleg ervan maakte deel uit van een grootschalig inrichtingsproject van maar liefst 41 geplande meridianen op verschillende plaatsen in het land waarvan Quetelet er uiteindelijk 10 aanlegde. Hij vertrok vanuit de meridiaan in de Sint-Goedelekathedraal in Brussel. Op 9 andere plaatsen kon men met de meridiaan het plaatselijke middaguur aflezen. Met een eenvoudige berekening kon men dan de uurwerken gelijkzetten met de Brusselse tijd. België had niet lang plezier aan zijn uitvinding. De telegraaf maakte het vanaf 1840 mogelijk om heel snel het juiste uur door te seinen.

KLINGSPOOR

Om de 150^e verjaardag van de spoorweg tussen Mechelen en Terneuzen te herdenken wilde De Klomp De Klinge VZW met een zonnewijzer de spoorwegtijd in de belangstelling brengen. Maar daar bleef het niet bij. Alle onderwerpen die in het museum aan bod komen moeten verwerkt worden in het zonnewijzermonument. Geen eenvoudige opgave. Naast de spoorlijn Mechelen – Terneuzen is er een link naar het Stropersbos, de klompenmakerij, de binding met Clinge in Nederland en de dodendraad uit de Eerste Wereldoorlog. We reduceren alles tot de gemeenschappelijke noemer ‘TIJD’.

Zonnewijzermonument

Op de zuidkant van de zonnewijzer staat een zuidwijzer die de ware plaatselijke zonnetijd aangeeft. Deze verwijst samen met een stationsklok op het perron naar het verschil tussen de zonnetijd en onze huidige uurwerktijd. Op het horizontale vlak staat een boomstronk ingekapt. De jaarringen verwijzen naar de ouderdom van een boom en verwijzen daarmee naar het Stropersbos en naar de populieren waaruit klompen werden gemaakt. De stijl op het horizontale vlak geeft de meridiaan aan. Deze loopt verder op het stationsplein en verder tot over de grens met Nederland. Deze meridiaan beschouwen we als een verbindingslijn. Een binding tussen De Klinge en Clinge, tussen België en Nederland. Door de meridiaan te laten doorlopen via de Dodendraad tot in Nederland wordt hiermee de hulp gesymboliseerd die Nederland bood aan gevluchte Vlamingen tijden de Eerste Wereldoorlog. De zandloper verwijst naar het gebruik ervan in tijden dat de zon niet scheen en men het uur met een zonnewijzer niet kon aflezen. Verder staan er op de zonnewijzer nog een aantal gegevens over de herdenking van 150 jaar spoorlijn Mechelen -Terneuzen.

Het monument is een initiatief van De Klomp De Klinge VZW en werd ontworpen door Julien Lyssens (Rupelmonde) en uitgevoerd door Bert Bosmans (Sint-Gillis-Waas).

Julien en Bert worden trouwens uit dank aangesteld voor het peterschap over deze zonnewijzer.

Julien Lyssens.